Tytuł tego tekstu może wydawać się kontrowersyjny. W końcu Napoleon jest osobą zapisaną w kulturze. Stworzył własną koncepcję władzy i ładu, który miałby zaistnieć w Europie. Chciałbym pokazać jednak pewne interesujące podobieństwa między nim a Edkiem z Tanga Sławomira Mrożka.
W akcie I Tanga Mrożek ukazał obraz społeczeństwa po przewrocie obyczajowym, który dotknął każdą dziedzinę życia. Jego skutkiem – poza chaosem w świecie wartości obrazowanym przez chaos w świecie przestrzennym na scenie – jest egalitaryzacja. W ten sposób na „salony” trafił Edek, będący człowiekiem nieobytym, niewykształconym i wyzutym z kultury. Mimo pozornej równości panującej w świecie dramatu, Edek jest traktowany przez innych z wyższością. Widać to na przykład w padających w akcie II słowach Stomila o Edku: „A jednak to miło zobaczyć tego człowieka na właściwym miejscu”. Bohater wypowiada tę kwestię w momencie chwilowego, pozornego przywrócenia poprzedniego porządku, w ramach którego Edek pełni rolę służącego.
Tutaj pojawia się podobieństwo w położeniu bohatera Tanga i Bonapartego. Ten drugi również pochodził spoza elit społecznych. Wywodził się z Korsyki, która była nowym nabytkiem Francji. W szkole (już na terenie kontynentu) był obśmiewany za swoją karnację i pochodzenie. Później, w Paryżu, inni uczniowie Szkoły Wojskowej traktowali Napoleona z wyższością, co wynikało z faktu, że Bonaparte był stypendystą. Jak więc widać, Korsykanin również nie został najlepiej potraktowany przez wyższe warstwy społeczne.
Drugą przestrzenią, w której chciałbym porównać obie te postacie, jest ich zachowanie po przejęciu władzy. Edek zabija Artura i rozpoczyna dominację w świecie dramatu (Mrożek ma tutaj na myśli komunistów po II wojnie światowej), a następnie tańczy tango z Eugeniuszem uosabiającym inteligencję, co przedstawia uległość tej warstwy społecznej wobec nowej władzy. Bohater Tanga nie respektuje żadnych zasad czy konwenansów. Podobnie rzecz ma się z Bonapartem. Napoleon 9 listopada 1799 roku objął władzę w państwie jako pierwszy konsul, przeprowadziwszy wcześniej zamach stanu. W trakcie wojen toczonych w całej Europie nie respektował wielowiekowych tradycji kontynentu. Jako przykład można przytoczyć likwidację Świętego Cesarstwa Rzymskiego w 1806 roku, które istniało od 962 roku.
Bonaparte łamał konwenanse już podczas własnej koronacji w 1804 roku. Przyjął tytuł cesarski (dotychczas był on zastrzeżony jedynie dla cesarzy rzymskich). W czasie obrzędu sam nałożył korony na własną głowę oraz głowę swojej żony, Józefiny. To również było złamaniem rytuału, gdyż dotąd koronowania króli i cesarzy dokonywali dostojnicy kościelni.
Istnieją zatem pewne podobieństwa między postacią Edka a cesarzem Francuzów. Bonaparte bez wątpienia jest człowiekiem, który wywarł wpływ na losy Europy, jak również został uwieczniony w polskiej kulturze, wpływając na przekonania polityczne wielu naszych rodaków.
Bibliografia
Mrożek Sławomir, Tango, Warszawa 2017.
Gnaś Herbert, Dzieciństwo Napoleona, w: ciekawostkihistoryczne.pl, https://ciekawostkihistoryczne.pl/2023/10/27/dziecinstwo-napoleona/ [data dostępu: 23.12.2024]
Korekta: Jola Spyrka
II Korekta: Anna Czernecka
